Yayladan Daha Fazlası: Trabzon’da Gezilecek Tarihi Duraklar

Yemyeşil yaylalar, bulutların üzerinde hissedeceğin manzaralar, oksijen deposu duraklar… Peki, Trabzon sadece yaylalardan mı ibaret? Trabzon’u sadece yaylalar üzerinden anlatırsak haksızlık etmiş oluruz diye düşündük. Üstelik 4000 yıl öncesine dayanan bir geçmişe sahipken hamamlarından, kiliselerinden, camilerinden, manastırlarından, köşklerinden bahsetmemek olmaz dedik ve senin için “Trabzon’da gezilecek tarihi yerler” rehberi hazırladık. Anlaşmamız belli: ucuz Trabzon uçak biletin ve seyahat önerilerin bizden, gezmek senden.  

Trabzon Uçak Bileti Ara

Bu hatırlatmayı da yaptığımıza göre Trabzon’un tarihi yerlerini anlatmaya başlayabiliriz. Dilersen tarihi duraklardan bahsetmeden önce Trabzon’un geçmişine biraz değinelim. 

Trabzon Tarihine Giriş 101: Trabzon Hakkında Bilgiler

Sokrates’in öğrencisi olan Yunan filozof Ksenophon’un “Anabasis” adlı eserinde adından ilk kez söz edilen Trabzon; Urartulardan Asurlulara, Yunan kolonilerinden Roma İmparatorluğuna kadar özellikle ticaret yolları ve limanları ile ticarette tercih edilen bir şehir olmuş.

Trapezus adıyla Yunan kolonisi olarak anılmaya başlanmış. “Trapezus” kelimesi Yunanca “masa, düzlük” anlamına geliyor. Yani şehrin ismini masa biçimindeki coğrafi yapısından aldığı düşünülüyor. Trabzon ismi de muhtemelen Trapezus’tan geliyor. 

Bu bilgilerden sonra biraz konsantre bilgi vermek istiyoruz, ortamlarda havan olsun. Instagram keşfetinde karşına çıkan “reels” kısmı gibi düşün. 

• MÖ 1000’lerde Yunanlar Karadeniz’e açılarak kıyılarda koloniler kurmaya başlamış. Trabzon’un da bu dönemde Miletli denizciler tarafından kurulduğu kabul ediliyor. 
• MÖ 6. yüzyılda Persler tarafından işgale uğramış. Bu dönemde tüccar Persler bölgedeki ticareti geliştirmişler.
• Sonra Büyük İskender gelip Persleri yenmiş. 
• İskender öldükten sonra da generallerinden Mithridates’in kurduğu Pontus Krallığı’nın sınırlarına dahil olmuş.
• Roma İmparatorluğu Pontus’u yıkınca Trabzon bu sefer Roma İmparatorluğu’na geçmiş.
• Roma İmparatorluğu doğu-batı olarak ayrılınca da Doğu Roma yani Bizans şehri olmuş. 
• Bizans’ın Haçlı seferlerinde gücünü kaybetmesiyle Trabzon İmparatorluğu kurulmuş.
• Fatih Sultan Mehmet’in 1461 yılında Trabzon’u fethetmesiyle Osmanlı sınırlarına dahil olmuş. Bakın burada 61 var, Trabzon’un plakası da 61, ATM’lerde silinen rakamlar yani çoğu Trabzonlunun şifresi de 61’li. Birlikte büyük resmi gördük. 61 bu şehir için önemli. 
• Yavuz Sultan Selim, Trabzon’da valilik yapmış, Kanuni Sultan Süleyman burada doğmuş. Trabzon şehir merkezine gittiğinde bunu çeşitli heykel ve yazılarla öğrenecektin zaten, biz önceden söylemiş olduk.
• Bir de eğlenceli bilgi ekleyelim: Trabzon şehir merkezindeki bazı otobüs durakları yedek kulübesi şeklinde. Kendini bu otobüs durağında Trabzonspor’un yedek oyuncusu gibi hissedebilirsin. 

Evet, bilgilerimizi tamamladık. Şimdi, gezme zamanı.

Trabzon’da Gezilecek Tarihi Yerler

Trabzon’da gezilip görülecek çok yer var. Dilersen tarihi yerleri gezdikten sonra “Havası Bile Yeter Dedirten Trabzon Yaylaları”nın da büyük bir zevkle tadını çıkarabilirsin. Öncesinde pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmış bir kültür mozaiği olan şehirdeki tarihi durakları sıralayalım. 

Trabzon Kalesi

Şehrin en eski yapısı olan Trabzon Kalesi’nin MÖ 4. yüzyıldan yani Roma döneminden kalma olduğu biliniyor. Kale olarak değil de sur olarak görebileceğin bu kalıntılar; şehri Orta Hisar, Aşağı Hisar ve Yukarı Hisar olarak üçe ayırıyor. 

Ayasofya Müzesi

Trabzon İmparatorluğu’nu kuran kral tarafından kilise olarak yaptırılan Ayasofya, Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethetmesiyle minber ve müezzin mahfili eklenerek camiye dönüştürülmüş. Uzun süre cami olarak hizmet veren Ayasofya, 1964 yılında uzun süren bir restorasyona girmiş ve sonrasında da müze olmuş. Geç Bizans döneminin en güzel kiliselerine örnek olarak gösterilen yapıyı mutlaka ziyaret etmelisin. 

Trabzon Tarih Müzesi

Trabzon’un tarihinden, bir giriş dersi niteliğinde konsantre bilgilerle bahsettik. Şimdi, sıra Trabzon Tarih Müzesi’nde bu bilgileri detaylı bir şekilde incelemeye geldi. Daha çok Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait bilgi, belge ve objelerin bulunduğu müzeyi ziyaret etmeni mutlaka öneririz. Ortahisar Belediyesi Trabzon Tarih Müzesi Instagram sayfası üzerinden müze hakkında güncel bilgi alabilirsin. 

Sümela Manastırı

Sümela Manastırı, Trabzon’un Maçka ilçesinde bulunan Altındere Vadisi’ndeki Karadağ’ın eteklerinde bulunuyor. Evet, dağ oyularak yapılmış bir manastırdan bahsediyoruz. Meryem Ana olarak da bilinen manastırın yapımına dair net bir tarih olmasa da 4. yüzyılda yapılmaya başlanıp 13. yüzyılda geliştirildiği tahmin ediliyor. Rivayete göre Atina’dan gelen Barnabas ve Sophronios adındaki iki keşiş aynı yerde Meryem Ana’nın ikonunu bulunca burada bir manastır inşa etmeye karar vermiş. Adını, siyah anlamına gelen “melas” kelimesinden aldığı düşünülüyor. Karadağ’ın koyu renginin bu konuda etkili olduğu anlatılıyor. Tabii bu konuda daha pek çok rivayet var. 

Denizden 1150 metre yüksekte bulunan bu görkemli yapı içerisinde fresklerle süslenmiş bir kaya kilisesi, öğrenci odaları, kütüphane ve şapel gibi bölümler de bulunuyor. Ulaşmak için bir patikadan tırmanmak gerek. Ancak gördüğün manzara karşısında büyüleneceğine emin gibiyiz.

Vazelon Manastırı

Vazelon Manastırı, Sümela Manastırı’ndan çok daha önce, tahmini olarak 270 yılında yılında inşa edilmiş. Sarp kayaların dibine, Zabulon Dağı’nın eteklerine yaslanan Vazelon Manastırı’nı kimin yaptırdığı bilinmiyor. İsmini de Zabulon Dağı’ndan aldığı düşünülüyor. Tabii Zabulon söylene söylene bir noktada Vazelon olmuş. Anlatılanlara göre 565 yılında Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından büyük bir restorasyon yaptırılmış. Maçka’nın Kiremitli köyü sınırlarındaki bu manastır için terk edilmiş bir yer diyebiliriz. Gitmek için patikalardan ve bozuk yollardan geçmek gerekebilir. Ama keşfetmek için herkesin gitmediği güzel bir nokta, bilgin olsun. 

Kızlar Manastırı (Panagia Theoskepastos)

Boztepe, Trabzon’un en güzel şehir manzaralarından birine sahip. Kızlar Manastırı da 14. yüzyılda bu tepeye inşa edilmiş eski bir kadın manastırı. Trabzon İmparatorluğu döneminde Kralı III. Alexios tarafından yaptırılan ve bir kaya kilisesin de bulunduğu yapı, nadir rastlanan fresklerle çevrili. 

St. Anna Kilisesi (Küçük Ayvasıl Kilisesi)

Trabzon’un en eski kilisesi olarak bilinen St. Anna Kilisesi’nin ne zaman ve kim tarafından inşa ettirildiğine dair net bir bilgi maalesef yok. Sadece Roma İmparatoru I. Basil’in 9. yüzyılda yeniden yaptırdığı biliniyor. Fresklerinin boyaları silinmeye başlamış olsa da gittiğinde etkileneceğin bir yapıyla karşılaşacağını söyleyebiliriz.    

Peristera Manastırı (Kuştul Manastırı)

Galyan Vadisi’ne bakan bir tepeye inşa edilmiş olan Peristera Manastırı, bulunduğu yer itibarıyla hayli görkemli bir manzaraya sahip. Maçka’nın Şimşirli köyü sınırlarından bulunan ve 752 tarihinde yapıldığı bilinen bu dini yapının içerisinde bir kaya kilisesi de bulunuyor.  

Gülbahar Hatun Camii 

Yavuz Sultan Selim’in daha önce Trabzon’da valilik yaptığından bahsetmiştik. Bu cami de Trabzon için ayrı bir öneme sahip olan Yavuz Sultan Selim tarafından annesi Gülbahar Hatun anısına inşa ettirilmiş. Osmanlı dönemi mimarisinin en güzel örnekleri arasında yer aldığını söyleyebiliriz. 

Ortahisar Fatih Camii 

Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethinden sonra manastırdan camiye dönüştürülen dini yapı, fethin sembolü olarak kabul edilmiş. Dışarıda bulunan çan kulesi yerine yüksek bir taban üzerine minare yapılmış. Mimari özelliklerini hala koruyan cami, Trabzon’da bulunan en önemli tarihi eserlerden biri. 

Trabzon’un Hanları: Taş Han, Vakıf Han, Alaca Han ve Sabır Han

Trabzon, Perslerden bu yana İpek Yolu’nun da bulunduğu bir ticaret şehri. Bu sebepten pek çok han yapılmış. Günümüze ulaşan ve kullanılmaya devam eden han sayısı ise hayli az. Bu hanlar arasında Alaca Han ve Taş Han’ın avlusunda oturup bir kahve içebilirsin. Vakıf Han’da terzi esnafı bulunuyor. Sabır Han ise hayli bakımsız durumda. 

Sekiz Direkli Hamam

Trabzon’un en eski hamamlarından biri olan Sekiz Direkli Hamam’ın Selçuklu dönemine ait olduğu söyleniyor. İsmini ise iç mekanında bulunan sekiz büyük direkten alıyor. Şehirdeki gezinde tarihi bir deneyim yaşamak istersen bu hamama uğrayabilirsin. 

Atatürk Köşkü

Atatürk’ün Trabzon’a olan ziyaretlerinde konakladığı yer olan Atatürk Köşkü, bugün müze olarak kullanıyor. Köşkün etkileyici bahçe peyzajı ve zarif mimarisi ise hayli ilgi çekici. Atatürk’e ait eşyalar ile dönemin mobilya ve sanat eserlerini bulabileceğin bu köşkte geçmişe doğru bir zaman yolculuğu yapabilirsin. 

Bu öneri ile yazımızın sonuna geliyoruz, ancak okumaya devam etmek istiyorsan İstanbul’da Gezilecek Yerler: İstanbul’un En Güzel Semtleri ve Simgeleri yazımıza geçebilirsin.