İçindekiler
Engelli dostu şehirler, engelli vatandaşların seyahat, ulaşım ve eğlence gibi kamuya açık alanlardan herkes gibi eşit ve özgürce yararlanmalarını sağlayan kentlere deniyor. Avrupa Birliği, 2010 yılından beri her yıl düzenlendiği yarışmalarla engelli dostu şehir sıralaması yapıyor ve bu konudaki en iyi şehirleri “Access City Award” (Erişilebilir Kent Ödülü) ile onurlandırıyor.
Erişilebilir Kent Protokolü, engelli vatandaşların şehir içinde yaşam kalitesini arttırmak amacı ile Engelliler Konfederasyonu ve Türkiye Engelliler Meclisi tarafından 31 Mart 2019 seçimlerinde tüm belediye başkanı adaylarına sunulan bir proje. “Engelliler kaldırmak hepimizin desteğiyle, bir sözü, bir imzasıyla gerçekleşebilir.” mottosuyla tüm adaylara protokolü imzalamaları için çağrıda bulunan topluluk, şehirleri tüm vatandaşlar için erişilebilir bir biçime dönüştürmeyi hedefliyor.
Erişilebilir Kent Protokolü
Engelliler Konfederasyonu ve Türkiye Engelliler Meclisi tarafından adaylara yollanan protokol metni aşağıdaki gibi. Bu protokolü tam 72 aday imzaladı ve içlerinden 28 tanesi 2019 itibari ile belediye başkanı oldu. Detaylı bilgilere Türkiye Engelliler Meclisi’nin ilgili sayfasından ulaşabilirsin.
- Aday olduğum kentte tüm yurttaşlara eşit hizmet, şeffaf ve katılımcı bir yerel yönetim anlayışını hayata geçirecek, engellilerin hak ve özgürlüklerinin korunup iyileştirilmesi için somut adımlar atmayı
- Kentsel hizmetlerin ve altyapının planlanması süreçlerine engelli örgütlerinin katılımını ve temsil hakkını güvence altına almanın sağlanmasını
- Kamu binalarının, açık alanların ve toplu taşıma araçlarının engellilerin erişimine uygun hale getirilmesini
- Engellilerin yerelde kamu hizmetlerine erişebilmeleri, sağlık hakkı, barınma hakkı, çalışma hakkı ve ulaşım hakkından eşit olarak yararlanabilmeleri için gereken politikaları hayata geçirmeyi
- Bütçelerimizi hazırlarken bu politikaları göz önünde bulundurmayı
- Şehir hizmetlerinin kapsayıcı biçimde sağlanması amacıyla engelli dernek ve oluşumlarıyla işbirliği yapmayı
- Belediye içinde engelli bireyleri de kapsayan ayrımcılık karşıtı yönetmelik hazırlamayı, Belediye çalışanlarına Engelli hakları ve ayrımcılık konusunda meslek içi eğitimler düzenlemeyi
- Engelli dostu kent ve belediye başkanı olacağımı taahhüt ederim.
Görme engelliler, işitme engelliler, fiziksel engelliler ya da zihinsel engelliler… Ne yazık ki ülkemizde henüz erişilebilir kent algısının gelişmiş olduğunu söyleyemiyoruz. Toplumsal farkındalığımız geçmişe oranla çok daha iyi bir seviyede olsa da şehirlerimizi engelli dostu yapmak için özel olarak çok çalışmamız gerekiyor. Erişilebilir Kent Protokolu, bu konu hakkında atılmış en iyi adımlardan biri.
Türkiye’nin Engelli Dostu Şehirleri
TÜİK verilerine göre Türkiye’de 5 milyondan fazla engelli yaşıyor. Peki, ne kadar sosyal hayatın içinde olabiliyorlar? Yollar, toplu taşıma hizmetleri ve kamuya açık alanlar onlar için uygun düzenlenmiş mi? Her ne kadar büyük şehirlerde engelli dostu düzenlemeler gerçekleştiriliyor olsa da henüz bu konuda olmamız gereken yerde değiliz.
Bu noktada ilk amaç, farkındalığı arttırmak olmalı. Merkezde engelli bireylerin ailelerinin bulunduğu topluluk çalışmaları ile bu mümkün. Engelliler için hazırlanan mesleki eğitim programları ile onlar için engelsiz bir dünya oluşturabiliriz. Tabii ki önce şehirleri engelsiz hale getirmemiz gerekiyor.
Türkiye’deki engelli dostu şehirler hakkında 2017 yılında bir akademik çalışma yapılmış. 19 Eylül Üniversitesi’nde yapılan bu araştırma, sağlık, ekonomi, eğitim ve yaşam kalitesi göstergeleri bakımından Türkiye’de şehirleri sıralamış. Türkiye’deki engelli dostu şehirler makalesini ilgili sayfadan okuyabilirsin.
Bu araştırmaya yapılan puanlamaya göre Türkiye’nin engel dostu şehirleri aşağıdaki şekilde sıralanmış.
- Isparta
- Ankara
- Bolu
- İstanbul
- Yalova
- Eskişehir
- İzmir
- Kocaeli
- Bilecik
- Çanakkale
Türkiye’de engelli dostu şehirler hakkında henüz yeterince araştırma olmayabilir ama farkındalık her geçen gün artıyor. Gelecekte, şehirlerimizin çok daha engelli dostu olacağını görebiliyoruz.
Avrupa’nın Engelli Dostu Şehirleri
Mayıs 2010 tarihinden beri Erişilebilir Kent Ödülleri (European Access City Award) veren Avrupa Birliği Komisyonu, 2019 yılı ödüllerini de dağıttı. Avrupa Birliği Komisyonu, bu ödülleri verirken aşağıdaki gibi kriterlere dikkat ediyor.
- Şehir yaşamının herkes için erişilebilir olması
- Kamusal alanların ve çevrenin engelli dostu şekilde düzenlenmiş olması
- Toplu taşıma düzenlemeleri
- Bilgi ve iletişim erişimi
- Sosyal alanlar ve hizmetler
- Diğer şehirlerde uygulanabilecek ilham verici projeler
2019 yılında yapılan değerlendirmelere göre, Avrupa’nın en iyi engelli dostu şehri, Hollanda’ya bağlı olan Breda. İkinci sırada Fransa’nın Evreux şehri, üçüncü sırada ise Polonya’nın Gdynia şehri var. Evreux kenti, görünmeyen engeller (gizli işitme cihazı, kontakt lens vb), Gdynia ise zihinsel engelliler için yaptığı çalışmalar ile bu sene dikkat çekmiş.
2019 En İyi Engelli Dostu Şehirler
Hollanda – Breda
Fransa – Evreux
Polonya – Gdynia
2019 yılının engelli dostu şehirler klansmanında en iyi Avrupa şehri olma unvanına layık görülen Breda, Hollanda güneyinde bulunan sessiz ve sakin bir yer. Toplu taşıma sisteminde ve kamusal alanlarda engelli insanlar için yapılan geliştirmeler ve eklenen dijital sistemlerle bu unvana sahip olan Breda, tam anlamı ile bir erişilebilir kent yolunda ilerliyor.
2018 En İyi Engelli Dostu Şehirler: Lyon
Engelli dostu toplu taşıma araçlarının yanı sıra işitme ve görme engelliler için kütüphanelere yerleştirdiği sesli kitap okuma otomatları ve ekran büyüteçleri (magnifying mirror) ile 2018’in en iyi engelli dostu şehirlerinden biri seçilen Lyon, engellerin olmadığı bir şehir.
Lyon’da ayrıca bir noktada engelli insanlar için dijital yardımcı otomatlar bulunuyor ve iş dünyasında % 7.8’lik bir kitleye sahipler. Fransız yasalarına göre bu oranın minimum % 6 olması gerekiyor.
Lyon Uçak Bileti
2016 En İyi Engelli Dostu Şehirler: Milan
Engelli insanların kendi başlarına yaşayabilmesi için birçok sosyal projeye imza atan Milan, 2016 yılında Avrupa’nın en iyi engelli dostu şehri olarak seçildi. Toplu taşıma araçlarından kamusal alanlara kadar toplum hayatının her alanında engelli insanların karşılaşabileceği sorunlara karşı farkındalığa sahip şehirlerden olan Milan, engelsiz bir kent olma yolunda hızla ilerliyor.
Milan’ın en iyi engelli dostu şehir olarak seçildiği 2016 yılında belediye başkanı olan Pierfrancesco Majorino, ödülünü almaya gittiğinde “Milan’ın tamamen engelsiz bir şehir olduğunu söyleyemeyiz ama burada insanların ve kurumların bunu gerçekleştirmek için beraber çalıştığı bir topluluğuz. Bu bizim temel değerimiz, aynı zamanda taahhüdümüz.” sözleri ile kararlılıklarını belli etmişti.
Milan Uçak Bileti
2013 En İyi Engelli Dostu Şehirler: Berlin
1992 yılından beri yaptığı erişilebilirlik çalışmaları ile Avrupa’nın en iyi engelli dostu şehirlerinden biri olan Berlin, bu özelliğini 2013 yılında Avrupa Birliği Komisyonu tarafından verilen Access City Award ile kanıtladı. “Engelsiz Berlin için Yönergeler” “projesi ile inşaat, ulaşım, ev yaşamı, sağlık ve medya konusunda engelli insanları da kapsayıcı politikalar güden Berlin, Avrupa’nın en erişilebilir kentlerinden biri arasında.
